बहुउपयोगी अमला ,यस्तो धार्मिक एवं औषधीय महत्व

भरतपुर    २८, कार्तिक ।मला स्वास्थ्यको लागि अति नै उपयोगी फल हो । यसको औषधीय गुणका कारण नै यो फललाई  मानिन्छ । कार्तिक महिनामा अमलाको बोटमूनि बस्नु खाना खादा हुने हाम्रो धार्मिक मान्यता पनि रहेको छ ।  

. परिचय
ज्ञ द्द
अमला १९ मिटरसम्म अग्लो हुने, मध्यम साईजको पतझड प्रजातिको
रुख हो । यसका १ देखि २ से. मि. लामा पत्र–पातहरु डाँठको दुवैतिर लहरै
मिलेर रहेका हुन्छन् । ती पातहरु कार्तिक–मंसीरबाट झर्न शुरु गर्छन र
फा
गुनसम्ममा पुरै बोट नाङ्गो भई पालुवा आउन शुरु गर्छन् । फूलहरु साना
बास्नादार र क
ेही पहेँला हरिया रंगका, एक्लै वा पातको हाँगामा झुप्पा भएर
रहेका हुन्छन् । यस्का फल गोला, ६ खण्ड भएका, हरिया करिब २ से. मि.
ब्यासका हुन्छन् । पाकेका फल केही चम्किला, गुदीदार, हल्का पहेँलो रंगका
हुन्छन् । एउटा फलमा करि
ब ४ देखि ६ वटासम्म बिउहरु पाईन्छन् ।

२. कहाँ पाईन्छ ?
अमला
नेपाल, भारत, भुटान, उत्तरी बर्मा, दक्षिणी चीन, मलेसिया
लगायतका देशहरुमा पाईन्छ । नेपालमा पूर्वदेखि पश्चिम, १०० देखि १,६००
मिटरसम्मको उचाईका स्थानहरुमा अमला पाईन्छ । अमलाको लागि प्रशस्त
घाम लाग्ने जमिन उपयुक्त हुन्छ ।

३. पूmल पूmल्ने, फल्ने र पाक्ने समय
अमलाका
पूmलहरु जेठदेखि श्रावणसम्ममा पूmल्छन् र भदौदेखि
मंसीरसम्ममा फली सक्छन् र असोजदेखि माघसम्ममा पाकेर टिप्न लायक
हुन्छन् । बिउको लागि ६ वटा केस्रा भएका ठूला फलहरु कार्तिकदेखि
माघसम्ममा संकलन गर्नु पर्छ । 

पूर्वीय दर्शनमा तुलसी र अमलाको छुट्टाछुट्टा महत्व रहेको छ । धार्मिक हिसाबले महत्वपूर्ण मानिएका जडीबुटीहरु आयुर्वेदिक हिसाबले समेत महत्वपूर्ण मानिन्छ ।

हिन्दु दर्शनले मानव जीवन प्रकृतिद्वारा सञ्चालित रहेको भन्दै मान्छेलाई परेको प्राकृतिक रोग र शोकको उपचार प्रकृतिबाटै हुन्छ भन्ने मान्यता राख्छ । प्रकृतिसँग रोग र शोक हटाउने क्षमता छ । त्यही विभिन्न रोगको उपचार मानिएको  र अमलाको धार्मिक र आयुर्वेदिक महत्व निम्नानुसार छ ।

।

अमलाको धार्मिक महत्वः

१. पौराणिक मान्यता अनुसार भगवान विष्णु अमलाको रूखमा कार्तिक शुक्ल पक्ष नवमीदेखि पूर्णिमासम्मै बस्नुहुन्छ । त्यसैले यो समयमा यो रूखको पूजा गरिन्छ ।

२. अर्काे मान्यता अनुसार भगवान् श्रीकृष्णले आफ्नो बाल लीला छोडेर वृन्दावनबाट मथुरा गए भन्ने मान्यता छ ।

३. अमला भगवान् विष्णुको सबैभन्दा प्रिय फल हो र सबै देवीदेवताहरू अमलाको रूखमा बस्छन् भन्ने मान्यता छ । त्यसैले यसको पूजा गर्ने प्रचलन मानिन्छ ।

४. अमलाको रूखको पूजा गर्दा देवीदेवताको आशिष पाउन सकिन्छ ।

५. यस दिन विष्णुका साथ अमलाको रूखको पूजा गर्दा अक्षय पुण्य प्राप्त हुन्छ । नवमीको दिन गरिएको अमला दानले अरू दिनहरूको तुलनामा धेरै गुणा बढी फाइदाहरू दिन्छ । ब्रह्मज्ञानका अनुसार नुहाउने दान गर्ने र यस दिनमा यात्रा गर्नाले नवीकरणीय सद्गुण प्राप्त हुन्छ ।

अमलाको आयुर्वेदिक महत्वः

१. अमला आयुर्वेदमा सबैभन्दा स्वस्थ मानिएको छ । आयुर्वेदका अनुसार अमला पाको उमेरको मान्छेको लागि बढी महत्वपूर्ण मानिन्छ । यसलाई अमृतसरहको फल मानिन्छ ।

२ अमलाको पाउडरलाई चिनीको साथ मिश्रित तरिकाले खाने वा पिउनाले एसिडिटीबाट राहत मिल्छ । यसबाहेक अमलाको रस पिएर पेट सम्बन्धी सबै समस्याहरूबाट मुक्त हुन पनि सकिन्छ ।

३. रगतमा हेमोग्लोबिनको अभाव हुँदा अमलाको जुस प्रतिदिन सेवन गर्नु लाभदायक हुन्छ । यसले शरीरमा रातो रक्त कोषिकाको गठनमा मद्दत गर्दछ र रगत क्षतिलाई अनुमति दिँदैन ।

४ अमलाले आँखाको प्रकाश बढाउन मद्दत गर्छ । यसको लागि दैनिक एक चम्चा अमलाको पाउडर महको साथ सेवन गर्नु लाभदायक हुन्छ ।

५. अमलाको रस पिएपछि लामो अवधिसम्म कपाल कालो र मोटो रहन्छ ।

६ अमला भिटामिन सीको उत्तम प्राकृतिक स्रोत हो, जुन कहिल्यै नष्ट हुँदैन । भिटामिन सी यस्तो नाजुक तत्व हो जुन तातोको प्रभावले नष्ट हुन्छ । तर अमला नष्ट हुँदैन, अमलामा दाह, पाण्डु, रक्तचाप, एनोरेक्सिया, त्रिदोष, दमा, खोकी, श्वास रोग, कब्ज, छाती रोग, हृदय रोग, मूत्र रोग आदि जस्ता धेरै रोगहरू नष्ट गर्न सक्ने शक्ति छ ।

७. यो विश्वास छ कि यदि गुसबेरी रूखमुनि खाना पकाए भने सबै रोगहरू गायब हुन्छन् । कडा मेहनत गर्नेहरूले वर्षभर कुनै विधिमार्फत नियमित अमलाको सेवन गर्नुपर्छ ।